Tuareg güçleri, Mali ordusu ile savaşıyor

•  
• Mali’nin askeri darbe ile yönetime gelen yeni hükümeti Tuaregler ile imzalanan Cezayir anlaşmasını tek taraflı feshettiğini açıkladı. Mali’nin işgal altında tuttuğu Azawad ülkesinde çatışmalara şiddetleniyor. 2023 yılının Kasım ayından beri bir çok kentlerini kendileri yöneten Tuareg otoritesine bağlı savaşçılar ile Mali Ordusu ve Rus Wagner gücü arasında Kidal kenti ve yerleşim birimlerinde ağır silahlar ve SİHAların kullanıldığı savaşta Ordu avantajlı duruma geçti. 

Mali cuntasının lideri Yarbay Assimi Goita tarafından yönetilen ülkenin kamu yayıncı kuruluşu ORTM Kidal kentinin 10 yıl sonra ilk defa ordu güçlerinin eline geçtiğini bildirdi. Bağımsızlıkçı Tuareg güçlerinin Moritanya’da bulunan sözcüsü Mohamed Maouloud Ramazan haberi doğrularken yeni ve daha şiddetli çatışmaların kaçınılmaz olduğunu söyledi. Tuareg güçleri, ordunun son haftalarda ilerleme kaydettiği Azawad’daki (kuzey Mali) ana yollarda abluka kurduklarını duyurdu. Azawad Hareketleri Koordinasyonu (Coordination des mouvements de l'Azawad, CMA) savaşın kaçınılmaz olarak şiddetleneceğini tüm yol hatlarını kapattıklarını duyurdu. 

Moritanya, Cezayir ve Nijer ile kuzey sınırlarına giden tüm yollar barikatlar ile kapatıldı. CSP adına yapılan açıklamada da, bunun Menaka, Kidal, Gao, Timbuktu ve Taoudeni şehirlerinden çıkan yolları kapsayacağı ve tüm ürünleri ve tüm ulaşım araçlarını kapsayacağı belirtildi. Tuareg bağımsızlıkçılar ile darbeciler arasındaki gerilim 8 yılın ardından yeniden alevlendi. Mali hükümeti adına açıklama yapan Askeri Konsey, geçtiğimiz perşembe günü 25 Ocak’ta Cezayir anlaşmasının "derhal geçerli olmak üzere feshedildiğini" duyurdu. 
Libya devrimi lideri Muammer Kaddafi’ye karşı başlatılan Arap Baharı ayaklanması, Sahra Çölü’nde sessizliği bozdu ve Kaddafi güçlerinin yanında savaşan yüzlerce Tuareg’in Azawad’a geri dönmesine de sebep oldu. Rusya devlet başkanı Vladimir Putin, Sovyetlerin dağılmasını yüzyılın en büyük stratejik faciası olarak nitelese de Libya’da idealist bir önder olan Muammer Kaddafi’nin düşüşü de en az onun kadar önemli sonuçlar doğurdu. Mali’de Azawad Ulusal Kurtuluş Hareketi’ni kuran Tuaregler, 2011’in sonlarında evlerine dönmeye başladı. 

Tuaregler, savaşmaya hazır ve silahlarla donatılmış olarak geri döndüğünde sahra altında neredeyse bir yüzyıldır Azawad’ı işgal altında turan ülkeler paniğe kapıldı. Özellikle Mali, Nijer ve Çad’daki bölge hükümetleri, Tuareg ayaklanması ile karşı karşıyaydı. Bu deneyimli savaşçıların askeri müdahalesi Burkina Faso ile Nijer’e kadar yayıldı. 
Tuaregleri aşırı İslamcı örgütlerle bağlantılı olmakla suçlamak, Batı hükümetlerin sahaya yeniden dönmesi için iyi bir gerekçe oldu. BM ve Avrupalı güçler yıllarca Tuareg savaşçılarına karşı darbeci ve yozlaşmış hükümetleri destekledi. Ancak Tuaregler, özellikle Mali’de uğradıkları etnik ayrımcılık ve sömürgeciliğe karşı bağımsız bir Azawad için mücadeleye devam etti. Mali’de 2020’de ve 2022’de yapılan askeri darbeler ve öncesindeki yozlaşmış hükümetler Batılı hükümetlerin sahradaki çıkarları için dayanak olmaya devam etti. Son askeri cunta Batı yerine Rusya’yı tercih edince işgalciler değişti ancak düşman görülen Tuaregler değişmedi.

Wagner ile ittifak ve savaş
2014 yılında ateşkes anlaşması imzalandıktan sonra 2015 yılında Tuareg etnik grubundan çeşitli hareketlerinden oluşan ve Azawad Hareketleri Koordinasyonu olarak bilinen bir ittifak, hükümet ve ona sadık gruplarla Cezayir Anlaşması olarak bilinen yeni bir barış anlaşması imzaladı. Ancak Mali Askeri Konseyi, geçtiğimiz perşembe günü 25 Ocak’ta Mali'de son yıllarda dinmeyen karışıklığın Sahra'nın bazı kısımlarını da tahrip edebileceğini belirterek "anlaşmanın derhal geçerli olmak üzere feshedildiğini" duyurdu.

Bir umut ışığıydı, Kaddafi
Lider Kaddafi, Ömer el-Beşir, Sudan diktası ve Çad rejimine karşı Tebu kabilelerine destek sağlayarak Afrika’yı demokrasi ve bağımsızlık fikri ile yeniden tanıştırdı. Tuareglere gelince, Kaddafi bunların bir kısmını İslam Lejyonu’na dahil etti. Bu lejyon, Kaddafi’nin 1972 yılında Afrika Birleşik Devletleri’ni kurma vizyonunu gerçekleştirmek için kurduğu özel askeri alay olarak biliniyor. Devletsiz toplumun en nadide öreklerinden olan ve çoğu bölgede ana erkil yaşayan bu topluluk 1964 yenilgisi ardından ilk defa Kaddafi’nin fikirleri ile umutlandı. 
Sahel- Sahra bölgesindeki ülkelerin hiçbiri Muammer Kaddafi’nin Yeşil Sosyalizmine kadar Kuzey Afrika’nın ikilemi olan renk ayrımından ve dışlamadan kurtulamamıştı. Kaddafi’nin öldürülmesi ile bu hayalet yine hortladı. Sahra’nın kuzeyi ve güneyi, beyazlar ve siyahlar. Masalitler gibi ‘azınlıklar içinde azınlıklar’ da var. Sudan’da Darfur, Çad ve Libya’da Tebu, Mali ve Nijer’de Tuareg hareketlerini oluşturan çeşitli kabilelerin her biri çeşitli kabile ve klan kategorilerine bölünmüş durumda. 

Darbecilere karşı avantaj
Mali hükümeti açısından anlaşmanın sonlanmasıyla birlikte Azawad Hareketleri Koordinasyon Cephesi, özellikle son dönemde artan baskılara karşı avantaj sağlamış durumda. Mali hükümeti, herhangi bir gerilimi tırmandırmanın başka bir cephe açacağını ve aşırı gruplarla mücadele eden ordu üzerindeki baskıyı artıracağını da dikkate alacak. Aynı şekilde Mali Askeri Konseyi, Tuareg’i tercih etmekle ve topraklarını Askeri Konsey karşıtı kişilerin toplantılarına açmakla suçladığı ve bunu iç işlerine müdahale olarak nitelendirdiği Cezayir gibi bazı komşularını da kaybedebilir. BAMAKO